Przyczynienie się osoby poszkodowanej do powstania szkody, mimo, że przewidziane wyłącznie w jednym przepisie Kodeksu Cywilnego (362 k.c.), było niejednokrotnie omawiane w doktrynie oraz orzecznictwie sądowym.

Zupełnie odrębną problematykę stanowią zagadnienia związane z przyczynieniem się do powstania szkody przez małoletniego, który zgodnie z aktualnymi przepisami, o ile nie osiągnął trzynastego roku życia, nie może ponosić winy.

W 2017 roku na terenie Polski odnotowano 2.822 wypadki drogowe z udziałem dzieci w przedziale wiekowym pomiędzy 0 a 14 rokiem życia. Podkreślenia wymaga, iż 56 małoletnich poniosło na skutek tych zdarzeń śmierć, zaś 3.116 doznało obrażeń ciała. Statystycznie, najliczniejszą grupę stanowią małoletni podróżujący pojazdami mechanicznymi w charakterze pasażerów. Wskazać niemniej należy, iż zgodnie z danymi Komendy Głównej Policji, małoletni w przedziale wiekowym od 0 do 14 lat byli sprawcami 714 wypadków, wskutek których zginęło 15 dzieci, zaś 725 zostało rannych.

Ustalenie przyczynienia się małoletniego do powstania szkody co do zasady skutkuje obniżeniem świadczeń przyznawanych przez Ubezpieczycieli. Podkreślenia wymaga, iż taki wzór postępowania zauważalny jest zarówno w praktyce orzeczniczej sądów, jak również w praktyce likwidacji szkód, do wszelkich rodzajów roszczeń zgłaszanych przez podmioty poszkodowane, a zatem dotyczy zarówno kwot przyznawanych tytułem zadośćuczynienia, ale również w zakresie zwrotu wszelkich poniesionych na skutek sprawczego działania sprawcy kosztów (leczenia, dojazdów do placówek medycznych czy opieki osób trzecich), jak również renty – bez znaczenia, z jakiego tytułu została ona przyznana (renta na zwiększone potrzeby życiowe, renta wyrównawcza, czy renta na przystosowanie do wykonywania innego zawodu).

Nadto, zgodnie z poglądem przyjętym w doktrynie, sama przesłanka nieprawidłowości zachowania małoletniego poszkodowanego, powinna zostać uzupełniona o wystąpienie winy poszkodowanego (bądź jej brak), a także oceniana przy uwzględnienia rodzaju odpowiedzialności, na jakiej opiera się konkretne roszczenie poszkodowanego (zasada winy lub zasada ryzyka). Podkreślenia niemniej wymaga, iż do powstania szkody można przyczynić się tylko i wyłącznie działaniem lub zaniechaniem, nie zaś reakcją organizmu pozostającą poza wolą poszkodowanego, np. strachem. Konkludując, ocena faktu przyczynienia się małoletniego poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody, powinna każdorazowo opierać na ustaleniu, czy pomiędzy zachowaniem poszkodowanego a szkodą zachodzi normalny związek przyczynowy, ale także odnosić się wprost do ogółu okoliczności dotyczących stanu faktycznego sprawy, takich jak chociażby rodzaj doznanej szkody, wiek poszkodowanego, jego stan umysłowy, jego doświadczenie życiowe, stan zdrowia czy nawet posiadane wykształcenie.

Wskazać w tym miejscu należy, że na pierwszy plan wysuwa się przede wszystkim ogromna swobodność w ustalaniu procentowego stopnia przyczynienia się małoletnich do powstania szkody oraz zasada obniżania kwot należnych poszkodowanym wobec treści art. 362 Kodeksu cywilnego. Analiza porównawcza praktyk Ubezpieczycieli oraz orzecznictwa sądowego w omawianym zakresie nasuwa stwierdzenie, że Towarzystwa Ubezpieczeniowe są znacznie bardziej restrykcyjne w stosowaniu konstrukcji art. 362 Kodeksu cywilnego niż Sądy, a nadto, w sposobie likwidacji szkód próżno doszukiwać się jakiegokolwiek odniesienia do poglądów przyjętych w doktrynie czy ugruntowanej linii orzeczniczej w powyższym zakresie.

Podkreślenia wymaga, że obowiązujące brzmienie art. 362 Kodeksu cywilnego nie zapewnia ochrony małoletnim poniżej trzynastego roku życia, którzy z racji swojego wieku winy nie ponoszą. Z jednej strony mamy do czynienia z nieodpowiedzialnością osób małoletnich, z drugiej zaś z praktyka ustalania stopnia ich przyczynienia się do powstania szkody na poziomie nawet 90%. Zastanowić się należy, czy ustalanie tak wysokiego stopnia winy małoletniego nie przeczy w ogóle instytucji jego nieodpowiedzialności.

NASZA SPRAWA:

W toku postępowania likwidacyjnego Wiener TU SA ustaliło stopień przyczynienia się małoletniej pieszej do powstania szkody na poziomie 90%. Dzięki szczegółowej analizie wydanej w postępowaniu karnym opinii biegłego, wskutek złożonej przez nas reklamacji, Zakład Ubezpieczeń na etapie przedsądowym obniżył stopień przyczynienia się małoletniej do powstałej szkody do 50%.

Sprawa L.S., D.S., Z.S., M.S., J.S., J.Z., M.R. c/a Wiener TU SA (data decyzji: październik 2019 r.).