Zadośćuczynienie po śmierci osoby najbliższej

Możliwość uzyskania zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej oparta jest o treść art. 446 § 4 k.c. wprowadzonego przez ustawodawcę w celu umożliwienia najbliższym członkom rodziny osoby zmarłej w czynu deliktowego żądania stosownego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Ma ono również na celu pomóc im dostosować się do nowej rzeczywistości, a także złagodzić cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej, a okolicznościami mającymi wpływ na wysokość tego świadczenia  tj. zakres doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i w tym kontekście utrata możliwości zrealizowania oczekiwań życiowych, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny, stopień, w jakim powodowie będą mogli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy, korzystanie z pomocy fachowej w czasie radzenia sobie w tej trudnej sytuacji, proces leczenia doznanej traumy itp. 

Roszczenie rodziny o zadośćuczynienie

W 2015 roku Pan Marcin uległ wypadkowi przy pracy na terenie dużego zakładu produkcyjnego w województwie mazowieckim. Niestety, doznane przez poszkodowanego obrażenia ciała okazały się na tyle rozległe, że w niedługim czasie od zdarzenia zmarł. Przed śmiercią Poszkodowany zamieszkiwał w jednym domu z rodzicami, dwoma braćmi oraz szwagierką.

Pani Iwona, jak wspomniano, zamieszkiwała wraz z Poszkodowany w jednym domu. Uprawniona do dziś wspomina szwagra jako osobę bardzo pomocną, służącą dobrą radą. Spędzała z Poszkodowanym wszystkie Święta oraz uroczystości rodzinne, jak również dni wolne od pracy. Pani Iwona była silnie związana emocjonalnie ze zmarłym to też trudniej było jej pogodzić się z jego śmiercią. Mimo upływu czasu, Uprawniona często odwiedza grób zmarłego szwagra oraz wspomina w rozmowach z najbliższymi. Negatywne emocje w postaci bólu, poczucia osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci szwagra, wywołały u Uprawnionej osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężenia trudności życia codziennego. Powracający w żałobie ból, doprowadził do destabilizacji jej dotychczasowego życia. 

Z uwagi na silną zażyłość szwagierki ze zmarłym, pomimo braku pokrewieństwa, działając z pełnomocnictwa Uprawnionych wystąpiliśmy do Zakładu Ubezpieczeń o wypłatę zadośćuczynienia na rzecz Pani Iwony tytułem zadośćuczynienia za krzywdę powstałą wskutek śmierci szwagra.

TUiR W. S.A. w Warszawie odmówiła uznania swojej odpowiedzialności za szkodę powstałą w związku z krzywdą Pani Iwony, wynikającej z faktu śmierci szwagra, podnosząc, iż I.K. nie łączył z Poszkodowanym stosunek bliskiego pokrewieństwa stąd nie jest możliwe zaliczenie jej do kręgu osób określanych przez ustawodawcę jako najbliższy członek rodziny. Niemniej, Zakład zaproponował wypłatę świadczenia w wysokości 4.000,00 zł (słownie: cztery tysiące złotych 00/100) jedynie w drodze ugodowego zakończenia sprawy. Pełnomocnik Uprawnionej nie wyraził zgody na powyższe z uwagi na fakt, że propozycja Towarzystwa Ubezpieczeń godziła w prawnie chroniony interes powódki jako osoby Uprawnionej, zaś zaproponowana kwota nie była adekwatna do rozmiaru doznanej przez Nią krzywdy.

Wyrok Sądu Rejonowego w Wyszkowie w sprawie IC 574/16

W związku z niezadowalającą decyzją Zakładu Ubezpieczeń w imieniu Pani Iwony skierowaliśmy pozew o zapłatę do Sądu Rejonowego w Wyszkowie. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Wyszkowie Wydział I Cywilny w sprawie o sygn. akt: IC 574/16 przyznano Uprawnionej kwotę 10.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia w związku z krzywdą doznaną na skutek tragicznej śmierci szwagra. W uzasadnieniu wyroku, Sąd podniósł, że powódkę I. K. zgon M. pozbawił szwagra, którego darzyła zaufaniem. Uczestniczyła w jego wychowaniu, a przez kilka ostatnich lat pozostawała z nim w bezpośredniej, codziennej styczności wynikającej z faktu wspólnego zamieszkiwania w jednym budynku. Umożliwiało to nawiązanie bliskiej, rodzinnej więzi. Tym bardziej, że M. często pomagał jej w opiece nad małoletnią córką O., która dorastała przy nim. Po pracy zachodził do niej, bawił się z nią, poświęcał jej wolny czas, rozmawiał przy tym z powódką o bieżących sprawach życia codziennego, zwierzał się jej. Na przestrzeni lat powstała między nimi bliska więź, typowa dla relacji rodzinnych występujących w normalnej, kochającej się rodzinie. Nic nie wskazuje, aby twierdzenia powódki o jej istnieniu były gołosłowne, niemożliwe do oceny jako wiarygodne.

Krąg osób uprawnionych do żądania zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej

Katalog osób, które wedle przepisów Kodeksu cywilnego uprawnione są do żądania zapłaty zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej jest katalogiem otwartym, a ustawodawca nie wskazał wprost, komu takie uprawnienie będzie przysługiwać, posługując się przy tym pojęciem „osoby najbliższej”.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2005 r. IV CK 648/04(OSNC 2006/3/54) zwracając uwagę na brak legalnej definicji pojęcia „rodziny” przyjął jej bardzo szerokie rozumienie. Uznał mianowicie, że na gruncie tego przepisu pod pojęciem rodzina należy rozumieć „najmniejszą grupę społeczną, powiązaną poczuciem bliskości i wspólności, osobistej i gospodarczej, wynikającej nie tylko z pokrewieństwa”. Zważywszy na specyfikę szkody niemajątkowej, przy ustalaniu kręgu osób uprawnionych do dochodzenia zadośćuczynienia na dalszy plan schodzą z natury rzeczy powiązania ekonomiczne. Odnotować też można, że jeszcze na gruncie art. 166 k.z., który to przepis był pierwowzorem art. 446 § 4 k.c. pojęcie rodziny było dość szeroko interpretowane i wyrażano pogląd, że ocena, kto w danym wypadku jest najbliższym członkiem rodziny zmarłego, należy do sądu orzekającego.

Kluczowym dla niniejszego postępowania jest wskazanie „grupy społecznej (…) wynikającej nie tylko z pokrewieństwa”. Podkreślić w tym miejscu niemniej należy, że Zakłady Ubezpieczeń w toku postępowań likwidacyjnych niejednokrotnie bardzo automatycznie ustosunkowują się do roszczeń już chociażby rodzeństwa czy wnuków zmarłego, odmawiając zapłaty zadośćuczynienia z uwagi na „brak więzi”. Co istotne, praktyka sądowa ukazuje zupełnie odmienne stanowisko. Wśród osób, którym przyznano zadośćuczynienie po śmierci członka rodziny możemy spotkać – pasierbów, konkubentów, szwagrów, zięciów. Dlatego też tak istotnym jest nieuwzględnianie stanowisk Zakładów Ubezpieczeń oraz kierowanie roszczeń Uprawnionych na drogę postępowania sądowego, co pozwala na skuteczne wyegzekwowanie należnych im świadczeń.